“Endocan”, endometriozis tanısında yeni bir biyobelirteç olabilir mi?

Çalışmanın Amacı

Endometriozis (çikolata kisti hastalığı) üreme çağındaki kadınların yaklaşık %10-15’ini etkileyen ve nedeni henüz tam olarak anlaşılamamış bir kadın sağlığı sorunudur. Tanıda bazı görüntüleme yöntemleri ve kan tahlilleri kullanılsa da en güvenilir yöntem tanısal laparoskopi (kapalı ameliyat) yapılarak şüpheli alanlardan biyopsiler (parça alınması) ile histopatolojik (parçanın mikroskopik olarak incelenmesi) tanının yapılmasıdır. Bu yöntemin invaziv (girişimsel) bir yöntem olması araştırmacıları endometriozis (çikolata kisti hastalığı) tanısında kullanılacak yeni biyobelirteçler (kan alınarak bakılan belirteçler) ve görüntüleme yöntemleri bulmaya yöneltmiştir. 

Endometriozisin etiyopatogenezinde (hastalığın oluşumunun nedenleri) birçok endokrin (hormonal), genetik, çevresel ve immünolojik (bağışıklık sistemi ile ilgili) faktörden söz edilmektedir. Özellikle endometriozis başlangıcında rolü olduğu düşünülen inflamasyonun (yangı) başlaması ve ilerlemesinde inflamatuar maddelerin rolü olduğu bilinmektedir. Endocan, vasküler endotelyal hücreler (damar içi hücreler) için spesifik (özgün) bir proteoglikandır (şeker-protein kompleksi). Anjiyogenez (yeni damar oluşumu) ve inflamasyonda (yangı) önemli rolü olduğu bilinmektedir. Bu çalışmada anjiyogenez (yeni damar oluşumu) ve inflamasyonda (yangı) önemli rolü olduğunu bildiğimiz bir madde olan Endocan’ın endometriozisli hastalarda serum düzeylerini araştırarak endometriozis tanısında kullanılabilecek bir biyobelirteç (kan alınarak bakılan belirteçler) bulmayı amaçladık.

Çalışmada Ne Yapıldı?

Bu çalışmada çalışma grubuna ASRM (Amerikan Üreme Tıbbı Derneği) kriterlerine göre evre 3-4 endometriozis tanısı ile yatırılan ve ameliyat sonrası doku tanıları konulan 18-40 yaş arası 45 hasta dahil edildi. Kontrol grubuna endometriozis semptomları olmayan, klinik muayenede veya ultrasonografide endometrioma (yumurtalıktaki çikolata kisti) veya endometriotik nodül (bağırsak veya farklı organlar üzerindeki çikolata kisti kitlesi) gibi endometriozis bulguları olmayan 18-40 yaş arası toplam 45 sağlıklı kadın dahil edildi. Kronik hastalığı olan (uzun süreli), malignite (kanser) öyküsü olan, hormon ilacı kullanan, menopozda olan veya yumurtalık ameliyatı öyküsü (endometrioma dışında) olan hastalar çalışmaya dahil edilmedi. Hem kontrol grubundan hem de endometriozisli hasta grubundan kan örneği alındı ve serum Endocan (Endotelyal hücreye özgü molekül 1, ECSM1), FSH, LH, E2, hemoglobin ve CA125 seviyeleri tek seferde incelendi. Hastaların yaşları, vücut kitle indeksi (VKİ), dismenore (adet sırasında ağrı), disparoni (ilişki sırasında ağrı) ve kronik pelvik ağrı (uzun süreli alt karın ağrısı) varlığı sorgulandı.

Çalışmanın Sonucu

Çalışma ve kontrol grubu arasında yaş, VKİ (vücut kitle indeksi), LH, E2 ve ortalama Hemoglobin değerleri açısından istatistiksel olarak anlamlı fark yoktu. Endocan düzeylerinin incelenmesinde çalışma grubundaki endometriozisi olan hastalardaki ortalama değerlerin kontrol grubuna göre istatistiksel olarak anlamlı derecede yüksek olduğu görüldü (p=<0.001). Ayrıca endometriozis grubunda ortalama FSH ve Ca125 düzeylerinin istatistiksel olarak anlamlı derecede yüksek olduğu belirlendi (p=0.042 ve p<0.001). Serum Endocan düzeyleri ile klinik şikayetler arasındaki korelasyon analizlerinde dismenore (adet sırasında ağrı), disparoni (ilişki sırasında ağrı) ve kronik pelvik ağrı (uzun süreli alt karın ağrısı) arasında istatistiksel olarak anlamlı pozitif bir korelasyon (ilişki) saptadık (sırasıyla p<0,001, r=0,513, r=564 ve r=0.606). 727,50 ng/L’lik bir cut-off (sınır) değeri ile, serum Endocan seviyeleri, endometriozis vakalarını sağlıklı bireylerden ayırt etmede %89 duyarlılık ve %76 özgüllük sergiledi. 

Özet

Endometriozis (çikolata kisti hastalığı) tanısı için birçok kan ve doku biyobelirteçleri (kan alınarak bakılan belirteçler) araştırılmıştır, ancak bunların hiçbiri endometriozis tanısı için tek başına yeterli görülmemiştir. Endometriozisin öngörülmesi ve laboratuvar tanısında güvenilir bir biyobelirteç bulmayı amaçladığımız bu çalışmada, vasküler (damarsal) inflamatuar (yangı) bir protein olan serum Endocan düzeyleri ile endometriozis (çikolata kisti hastalığı) arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulduk. Ayrıca endometriozis teşhisi için hassas ve spesifik bir madde olduğuna karar verdik. Çalışmamız Endocan düzeyinin endometriozisli hastaları teşhis etmede veya takiplerinde yeni bir yardımcı biyobelirteç olarak kullanılabileceğini düşündürmektedir. 

Kaynak: Senocak GNC, Yapca OE, Yılmaz EPT, Ozturk N, Ozdes S, Kumtepe Y. May endocan be a new biomarker in the diagnosis of endometriosis? J Gynecol Obstet Hum Reprod. 2022 Jun 9;51(7):102423. doi: 10.1016/j.jogoh.2022.102423. Epub ahead of print. PMID: 35691556.

Çeviren: Dr. Eda Üreyen Özdemir